چگونه گروهی از 80 ساله‌ها بدون زوال حافظه زندگی می‌کنند؟
دانشمندان در حال بررسی گروهی شگفت‌انگیز از سالمندان به نام «ابر پیرها» هستند؛ افرادی بالای ۸۰ سال که حافظه‌شان به‌خوبی افراد ۳۰ سال جوان‌تر از خودشان کار می‌کند. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که مغز این افراد به شکلی منحصربه‌فرد در برابر پیری مقاومت می‌کند و این یافته‌ها می‌تواند مسیر مبارزه با آلزایمر را متحول کند.
آیا ابر پیرها واقعی هستند؟
تصور کنید ۸۰ ساله باشید؛ اما در آزمون‌های حافظه، هم‌پای یک فرد ۵۰ یا ۶۰ ساله عمل کنید. این یک رویا نیست، بلکه واقعیت زندگی «ابر پیرها» (SuperAgers) است. طی ۲۵ سال گذشته، محققان دانشگاه پزشکی نورث وسترن، این افراد خارق‌العاده را زیر نظر گرفته‌اند تا بفهمند راز ذهن تیز آنها در چیست.
این تحقیقات، باور قدیمی که زوال عقل را بخشی اجتناب‌ناپذیر از پیری می‌داند، به چالش می‌کشد. دکتر ساندرا واینتراب، استاد روان‌پزشکی و مغز و اعصاب در دانشکده پزشکی فاینبرگ که رهبری این پژوهش را بر عهده دارد، می‌گوید: «یافته‌های ما نشان می‌دهد که حافظه استثنایی در دوران پیری نه تنها ممکن است، بلکه با یک پروفایل نوروبیولوژیکی متمایز مرتبط است.»
چطور ممکن است؟
شگفت‌انگیزترین اکتشافات، از بررسی مستقیم مغز این افراد پس از مرگشان به دست آمده است. محققان تاکنون ۷۷ مغز اهدایی از ابر پیرها را بررسی کرده‌اند و به کشف جالبی رسیده‌اند.
برخی از این مغزها، فاقد پلاک‌ها و گره‌های پروتئینی (آمیلوئید و تاو) بودند که نشانه‌های اصلی بیماری آلزایمر محسوب می‌شوند. اما مغز برخی دیگر از ابر پیرها، با وجود داشتن این پلاک‌های مخرب، همچنان عملکردی عالی داشت.
دکتر واینتراب توضیح می‌دهد: «ما متوجه شدیم که دو مکانیزم وجود دارد: یکی مقاومت است؛ یعنی مغز اصلاً این پلاک‌ها را نمی‌سازد. دومی انعطاف‌پذیری است؛ یعنی مغز آنها را می‌سازد، اما این پلاک‌ها هیچ تأثیر مخربی بر عملکرد مغز نمی‌گذارند.»
برای آشنایی با روش‌های نوین خداحافظی با عینک و مقابله با پیری چشم، مقاله زیر را بخوانید:
مغزی که پیر نمی‌شود
اما تفاوت‌ها به همین‌جا ختم نمی‌شود. اسکن‌های مغزی نشان داده است که مغز ابر پیرها، برخلاف همسالانشان، دچار نازک شدن قابل‌توجه در قشر مغز (لایه بیرونی) نمی‌شود.
جالب‌تر اینکه، بخش خاصی از مغز آنها به نام «قشر کمربندی قدامی» (Anterior Cingulate Cortex) که نقشی حیاتی در تصمیم‌گیری، احساسات و انگیزه دارد، حتی از افراد جوان‌تر نیز ضخیم‌تر است.
علاوه بر این، ابر پیرها دارای سلول‌های مغزی منحصربه‌فردی هستند: آنها نورون‌های «فون اکونومو» (Von Economo) بیشتری دارند که با رفتار اجتماعی مرتبط است و همچنین نورون‌های «انتورینال» (Entorhinal) بزرگ‌تری دارند که برای حافظه حیاتی است.
راز پنهان در سبک زندگی نهفته است
شاید بپرسید این افراد چه سبک زندگی مشترکی دارند؟ اگرچه ابر پیرها روندهای متفاوتی در ورزش یا رژیم غذایی دارند، اما تقریباً همگی در یک ویژگی مشترک هستند: آنها افرادی بسیار اجتماعی هستند و روابط بین فردی قوی را گزارش می‌کنند. این یافته نشان می‌دهد که ارتباطات انسانی قوی ممکن است نقشی کلیدی در حفظ سلامت شناختی داشته باشد.
برای اطلاع از کشف جدید در درمان ام‌اس، مطلب زیر را از دست ندهید.
جاودانگی علمی با اهدای مغز
هدف نهایی این تحقیقات، یافتن راه‌های جدیدی برای به تأخیر انداختن یا حتی پیشگیری از زوال عقل، مانند آلزایمر است.
دکتر تامار گفن، یکی از نویسندگان این مقاله، بر اهمیت اهدای مغز تأکید می‌کند: «بسیاری از یافته‌های ما مدیون سخاوت ابر پیرهایی است که مغز خود را اهدا کردند. من دائماً شگفت‌زده می‌شوم که چگونه اهدای مغز می‌تواند مدت‌ها پس از مرگ، امکان کشف را فراهم کند و نوعی جاودانگی علمی را به ارمغان بیاورد.»
نظرات